Demokrasi 1 = k1. özgürlük + k2. eşitlik + k3. kardeşlik
BİRKAÇ yıl önce Le Monde
Gazetesi’nde Fransız sosyolog Edgar Morin’in bir makalesini okumuştum.
1917 Sovyet Devrimi ile 1789 Fransız Devrimi’ni karşılaştırıyor ve
Fransız Devrimi’nin Sovyet Devrimi karşısında üstün yanlarını
irdeliyordu.
Gazeteyi aradım bulamadım. İnternette makalenin yerine aynı konu
çevresinde epeyce söyleşi buldum. Makaleden aklımda kalanlarla bu
yazının adında yer alan eşitliği kurabileceğimi düşündüm. Yazacaklarımın
yüzde kaçı bana, yüzde kaçı Edgar Morin’e ait bilemiyorum.
Zıtların birliği!
Edgar Morin’e göre, 1789 Devrimi’nin üçlü şiarı "özgürlük,
eşitlik, kardeşlik"i bir araya getirmeden demokrasiden söz etmek
mümkün değil. Aslına bakarsanız, işin ilginç yanı bu üç kavramın
birbirinin tamamlayıcısı ve aynı zamanda zıddı olması. Tek başına
özgürlük, eşitliği ve hatta kardeşliği öldürür. Zorlama ile gerçekleşen
eşitlik, kardeşliği gerçekleştiremez ise özgürlüğü yok eder. Kararname
ile kurulması olanaksız kardeşliğe gelince, özgürlüğü düzenlemek ve
eşitsizliği azaltmak zorundadır. Kardeşlik, insanın kendisiyle genel (kamusal)
çıkar arasında ilişkiden ortaya çıkan bir değerdir. (Biyolojik
kardeşlikten itibaren vatana kadar ortaklaşma ve paylaşmayı düşünelim.)
Yurtseverlikle, iyi yurttaşlıkla ilgili bir erdem. Yurttaşlık
düşüncesinin yok olduğu yerde, insanların kendilerini başkalarından
sorumlu ve başkalarıyla dayanışma halinde hissetmedikleri yerde,
kardeşlik yiter gider. Bu üç kavram (özgürlük, eşitlik, kardeşlik) son
derece önemlidir. Üçünün de ayrı ayrı öne çıktığı zamanlar vardır. Ama
demokrasi söz konusu ise bunlardan birini öne çıkartıp öteki ikisini
hesaptan düşemeyiz. İkisini kayırıp birini yok sayamayız. İşin püf
noktası burada işte !
Demokrasi, liberallerin iddia ettiği gibi, özel çıkarların, bireysel
heves ve tutkuların üzerine odaklanamaz. Bireyin çıkarı ile yurttaşın
sorumluluğu (ödevi) arasındaki dengeyi hangi akıl bulacak? Cumhuriyetçi
akıl! Cumhuriyetçi akıldan yoksun demokrasi, oligarşik eğilimler
yüzünden soysuzlaşıp çöker. Demokrasinin erekliliği yalnızca bireysel
özgürlüklere saygı gösterilmesi ise, bu, savunulmaya değmez. "Demokrasinin
erekliliği yalnızca bireysel özgürlüğe saygı gösterilmesi değil de aynı
zamanda ortak iyiliğin savunulması ise, demokrasi savunulmaya değer.
Cumhuriyetçi içeriği olmayan bir demokrasi, içinde özel çıkarların ortak
çıkara karşı dikildiği boş bir kabuktur." (Edgar Morin-Sami Nair, "Uygarlık
Siyaseti", OM, S. 247)
İkisi olmadan olmaz
Türbanı savunan vatandaşların, savunmalarını sadece bireysel inanç ve
bireysel özgürlük üzerine oturtmalarının yetersiz kaldığını fark
etmeleri için bu paragrafı anlayacak duyarlıkta olmaları gerekiyor.
Bireysel özgürlük, kardeşliğin temeli olan ortak iyiliği ortadan
kaldırmamalı. Demokrasinin, ortak iyilik ve kardeşliğe de gereksinimi
vardır. İkisi olmadan demokrasi de olmaz!
Nasil bir model?
Geleceğin Avrupa’sında nasıl bir toplum modeli üstün gelecek
ya da üstün gelmeli? "Fransız Devrimi tarafından başlatılan
cumhuriyetçi fikir, yalnızca pazarın düzenleme düzeneğine bağlı
Anglosakson tarzı bireyci demokrasi içinde ortadan kalkacaksa, bu
Avrupa’yı savunmak için hiçbir neden yoktur." (Uygarlık Siyaseti, S.
248)
Özdemir İNCE
kj= doğrusal olmayan
ilintili çarpan; j=1,2,3
|
