Gaziantep

Zeugma Antik Kenti’yle adını dünyaya duyuran Gaziantep ile Kilis, Kahramanmaraş ve Adıyaman’da bu yıl toplam 7 arkeolojik kazı yapılacak.

Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürü Ahmet Denizhanoğulları, Gaziantep’te Bakanlık izniyle Tilmen Höyük, Zincirli Höyük, Dülük Antik Kenti ile Zeugma Antik Kenti’nde arkeolojik kazılar yapılacağını söyledi. 

Tilmen Höyük

Denizhanoğulları, Gaziantep’in İslahiye ilçesinin 10 kilometre doğusunda bulunan Tilmen höyüğünde ağustos ayı içinde İtalyan Prof. Dr. Nicola Marçetti başkanlığındaki bir heyetin bilimsel kazı yapacağını bildirdi.

aha önce yapılan kazılarda Tilmen höyüğünün MÖ 3000 yılının son dönemlerinde büyük bir şehir olduğunun anlaşıldığını ifade eden Denizhanoğulları, “Şehir, iç ve dış kaleden oluşuyor. Kalenin surları büyük ve düzgün kesme taştan yapılmış. Kazılar sonucunda, höyükten pek çok araç gereç, çanak, çömlek, takılar ve süs eşyaları çıkartıldı” dedi. 

Zincirli Höyük

Gaziantep’in İslahiye ilçesine bağlı Zincirli köyü sınırları içinde yer alan Zincirli höyüğünde, ABD Chicago Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. David Schloen başkanlığındaki yerli ve yabancı ekiplerden oluşan 102 kişilik kazı ekibi, 17 Temmuz 2007’de kazıya başladı. Kazı ekibi, bölgede 2 ay süreli çalışma yapacak.

Zincirli höyüğünde İlk Tunç Çağı’ndan (MÖ 300) Roma dönemine (yaklaşık 200 yıl önce) kadar yerleşim görülüyor. Höyükte, 15 yıl önce bazalt taşından yapılmış aslan heykeli, 50 yıl önce de Hititler dönemine ait kadın heykeli ve kabartmalar bulundu. Bulunan eserler Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

Dülük Antik Kenti

Dülük Antik Kenti’nde, Almanya’nın Münstern Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Engelberd Winter başkanlığında 37 kişilik bir ekip tarafından ağustos ayı içinde 45 gün süreli kazı çalışması yapılacak.

Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürü Ahmet Denizhanoğulları, dünyada bilinen en eski yerleşim birimlerinden olan Dülük’ün, Teşup, Zeus ve Jupiter Dolikhenos inançlarının merkezi olduğunu, 1997-1998 yılları arasında yapılan kazılarda dünyada yer altında yapılan en büyük Mitras tapınağının ortaya çıkarıldığını söyledi.

Zeugma Antik Kenti

Zeugma Antik Kenti’nde, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kutalmış Görkay başkanlığında 110 kişilik bir ekip, 17 Temmuz 2007 tarihinde bilimsel kazılara başladı.

Zeugma Antik Kenti, MÖ 300’de Büyük İskender tarafından “Selevkia Euphrates” adıyla kuruldu.

Kommagene Krallığı’nın 4 büyük şehrinden biri olan kent, MÖ 31’den itibaren tamamıyla Roma İmparatorluğuna bağlandı ve “köprü”, “geçit” anlamına gelen “Zeugma” adını aldı.

Zeugma’da ilk kazı, kaçak kazı ihbarı üzerine Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından 1987’de yapıldı. Kazıda oda biçimli aile kaya mezarı, mezarın sahiplerine ait heykeller bulundu. Antik kentte ikinci kazı 1992’de yine bir kaçak kazı ihbarı üzerine Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürü Rıfat Ergeç tarafından yaptırıldı. Bu kazıda taban mozaiği ve ilk villa gün ışığına çıkartıldı.

Antik kentin önemli bir bölümünün GAP kapsamında inşa edilen Birecik Barajı’nın göl suları altında kalacak olması nedeniyle 1993’ten itibaren yerli ve yabancı bilim adamlarından oluşan çok sayıda ekip, Zeugma Antik Kenti’nde kurtarma kazıları yürüttü.

Kurtarma kazılarında gün ışığına çıkarılan eserlerin en önemlileri olan mozaikler, Mark heykeli, duvar resimleri ve kil mühür baskı koleksiyonu halen Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

Bakanlar Kurulunun 2005 yılında aldığı kararla, antik kentte yürütülecek çalışmalara başkanlık etme görevi Doç. Dr. Kutalmış Görkay’a verildi.

Zeugma’nın mozaikleri asırlar önce çalınmış

Gaziantep’in Nizip ilçesinde bulunan Zeugma Antik Kenti’nden çalınan mozaiklerin kalan parçaları Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilenirken, yurt dışına kaçırılan mozaiklerin fotoğrafları da müzenin sitesinde yayınlanıyor.

Gaziantep Müzesi arkeoloğu Dr. Mehmet Önal, “Zeugma mozaikler şehriydi. Buradan 1873 yılında çalınan Poseidon mozaiği, 41 parça halinde 7 ülkenin 11 resmi ve özel koleksiyonlarına dağıldı” dedi.

Dr. Mehmet Önal, bu mozaikler kentini definecilerin yüzyıllar öncesinden bildiğini, 19. yüzyılda birçok mozaiğin Zeugma’dan yurt dışına götürüldüğünü söyledi. Dr. Önal, defineciler tarafından 1873 yılında Zeugma’da bulunan eyaletleri tasvir eden mozaiklerin, parça parça kesilerek, çeşitli müzelere satıldığını ifade etti.

Eyalet büstlerinin merkezinde Poseidon mozaiğinin yer aldığını anlatan Önal, kaçırılan mozaikte, Poseidon etrafında, Roma eyaletlerini tasvir eden dairevi çerçeve içinde kule taçlı kadın figürlerinin bulunduğunu belirtti.

Definecilerin, mozaikleri kaldırırken bazı figürleri kısmen tahrip ettiğini dile getiren Önal, Poseidon Mozaiğinin etrafında, Roma eyaletlerini tasvir eden kadın resimlerinin 1873 yılında Zeugma’dan, parça parça kesilerek çeşitli müzelere satıldığını, kısmen tahrip edilen mozaiğin, 41 parça halinde 7 ülkenin 11 resmi ve özel koleksiyonlarına dağıldığını bildirdi.

Dr. Önal, 1993 yılında Birecik Barajı yapılmasının gündeme gelmesiyle Gaziantep Müze Müdürlüğünün, West Avustralya Üniversitesiyle katılımlı kurtarma kazılarına başlandığını anımsatarak, şöyle konuştu:

“Bu çalışmada Kelekağzı mevkisinin doğusundaki tepede Roma villası kısmen meydana çıkarılmıştır. Villa odasında yer alan taban mozaik döşemesinin kaçakçılar tarafından sökülmüş olduğu görülmüştür. Arta kalan harflerden buradan sökülen resimlerin, ölümsüz iki aşık Metioks ve Parthenope’ye ait olduğu, yapılan araştırmada ise bunların Amerika’da Houston kentinde Menil koleksiyonunda bulunduğu saptanmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığının girişimleri neticesinde bu mozaiğin 2001 yılında müzemize iadesi sağlanmıştı. Onlarca yıl Gaziantep’ten ayrı kalan bu mozaikler, şu an gövdelerine kavuşmuş halde olup, müzemizde teşhir edilmektedir.”

Arkeolog Dr. Önal, Dionysos-Ariadne’nin Düğünü, Poseidon, Eyalet Büstleri, Tryphe ve Mevsim Tanrıçası mozaiklerinin kısmen ya da tamamen defineciler tarafından yurt dışına kaçırıldığını, mozaik kaçakçılarından arta kalan bazı mozaiklerin de Gaziantep Müzesi’nde sergilendiğini, ancak kaçırılan bazı mozaiklerin sadece ‘gaziantepmuzesi.gov.tr’ adlı internet sitesinde fotoğraflarının yayınlandığını sözlerine ekledi.

Gaziantep Arkeoloji Müzesi Kazıları

Gaziantep Arkeoloji Müzesi Başkanlığında, 2007 yılında Gaziantep’te yapılan çalışmalar şöyle: Dülük Antik Kenti’nde, 10 Haziran 2006 tarihinde temizlik ve çevre düzenleme çalışmaları başlatıldı. Gaziantep’in Metropol ilçesi Şehitkamil Belediyesi tarafından finanse edilen bu çalışmaların ilk bölümü tamamlandı. Uzun süreli çalışmalar sonucunda, bölgenin kültür turizmine kazandırılması hedefleniyor.

Kent merkezinde bulunan Hışva Han’da restorasyona yönelik hafriyat çalışmaları 20 Haziran 2007’de başladı. 2 ay sürecek bu çalışma Gaziantep Büyükşehir Belediyesinin sponsorluğunda yürütülüyor.

2007 yılı içinde Gaziantep Kalesi’nde restorasyona yönelik kazı çalışması yapılacak. Bununla ilgili İl Özel İdaresi ile proje ve diğer konuların görüşmeleri devam ediyor. Bir ay süreyle hendek temizleme çalışmaları da yapılacak.

Yesemek Açık Hava Müzesi’nde ise Ağustos 2007 yılında Arkeolog İlhan Temizsoy başkanlığındaki bir ekip tarafından 45 gün süreli temizlik ve çevre düzenleme çalışması yapılacak.