|
Kazılar, höyüğün güney ve kuzeyindeki anıtsal
(Sarıkaya ve Hatipler) saraylar arasındaki alanda yer alan " Hizmet
Binası" nm araştırılmasına yönelik olarak geliştirilmiştir. 2004
yılında kadar 20 odası açığa çıkarılan bu yapının güneybatı köşesi
de belirlenmiş, 2005 yılında, 20. odadan sonra binanın ne şekilde
geliştiğini ve Sarıkaya Sarayı ile olan bağlantısını belirleyebilmek
amacı ile güney yönünde, Sarıkaya Sarayına yaklaşan kısımdaki PA- S
A/ 39 plankarelerinde kazılar yapılmıştı. 2006 yılında bu alanm
güneyindeki PA- RA/ 40 plankareleri yeni açmalar olarak bu alana
katılmış, 2004- 2005 yıllarında kazılan RA- SA/ 38-39
plankarelerinde III. kat yapısının uzantıları incelenmiş, geçen yıl
kazılmaya başlanan TA/ 33 plankaresinde ve kuzeybatısındaki S A/ 33
plankare lerde III. kat yapısı avlusuna kadar olan kısım
incelenmiştir.
Bu alanlarda Asur Ticaret Kolonileri Çağına
ait I-III. katlarda açığa çıkarılan mimari ve diğer buluntular
aşağıda sunulmaktadır.
2006 yılında ilk kez kazılmaya başlanan PA-RA/
40 plankarelerinde yüzey toprağı yaklaşık 20 emdik bir dolgu
oluşturmuştur. Bu dolgunun altından höyüğün bu kesimindeki bütün
plankarelerde karşılaşıldığı gibi Asur Ticaret Kolonileri Çağma ait
çok kireçli seramik parçaları dağınık olarak ve derinleştikçe artan
sayılarda ele geçmiştir. Açmalarda bu durum 70- 80 cm. derinliğe
kadar devam etmektedir. PA/ 40 plankaresinin batı kesitine yakın
kısımda birbirine yakın konumda sekiz mezar bulunmaktadır. Bu
mezarlar Acemhöyük kazıları başlamadan önce Yeşilova köyünün,
Sarıkaya Sarayının kuzeybatısından başlayıp Hatipler Sarayma kadar
devam eden mezarlığına aittir. Bu kesimde yüzeyden 75- 80 cm.
derinliğe kadar açılmış mezarların tamamı topraktır. İkisi çocuk,
altısı yetişkinlere aittir. Bu mezarlardaki iskeletler toplanıp
günümüzde kullanılan mezarlığa nakledildikten sonra alanda kazılara
devam edilmiştir. i
2006 yılında I. kata ait buluntular sadece yeni
açmalar olan PA- RA/ 40 plankarelerinde incelenmiştir. Bu açmalarda
Yeşilova köyünün mezarlarından ikisinin tahrip ettiği, doğu- batı
yönünde uzanan kerpiç bir duvar ilk mimari izler olarak gözlenmiştir.
Bu duvarla aynı seviyede RA/ 40 plankaresinin güney kesitine yakın L
şeklinde bir başka duvar parçasından yine I. kata ait bir plan
vermeyen kalıntılar olarak saptanmıştır. I. kata ait bir başka
buluntu, PA/ 40 plankaresinin güney köşesindeki iki mezar arasmda
kalan kısımdan başlayıp açmanın batı kesitine kadar devam eden
yaklaşık 2.5 m. lik bir kısımda devam eden seramik ve kemik döşemeli
bir alandır. Bu alanın önceki yıllarda hemen kuzeyindeki PA-RA/
38-39 plankarelerinde saptanan I. kat sokağına ait bu kısımda
korunan parçalar olduğu anlaşılmıştır. PA/ 40 plankarenin kuzey
kesitine yakın kısımda köyün mezarlarmm hemen altında bu yolun bir
parçası daha bulunmaktadır. Önceki yıllarda bulunan I. katm yol
kalıntılarına göre daha yüksek bir seviyede ele geçen bu bulgular I.
kat yolunun güneye doğru hafif yükselerek Sarıkaya Saray mm batısına
doğru uzandığını kanıtlamaktadır. Bu bulguların II. kat binalarmm
bazılarının üstünü kapatacak şekilde olması, II. kat yapılarının
yıkılmasından hemen sonra yeni bir kent planlamasının yapıldığını ve
sokak yerlerinde değişikliklerin olduğunu göstermektedir.
2006 yılında I. kata ait bazı kalıntılar TA/ 33
plankaresinin S A/ 343 ile kesiştiği kısımda ele geçmiştir. Burada
açmanın kuzeydoğu kıyısına yakın bir kısımda 1.80 m. çapındaki bir
fırın en önemli buluntudur. Yaklaşık 40 cm. yükseklikte korunmuş
olan fırının ağzı batıya bakmaktadır. Hemen önündeki sıkıştırılmış
toprak seki kısmen korunmuştur. TA/ 33 plankaresinde geçen yıl
kazılan ve sadece kap, kemik parçalarından oluşan dolguda herhangi
bir mimariye rastlanmamıştır. 2006 yılında da aym alanda 1.40 m.
derinliğe kadar inilmiş ve bu alanın tamamında küllü toprak içinde
parçalar halinde potalar, şekilsiz tunç ve kurşun parçaları ele
geçmiştir. Bu dolgular alanın tamamının, şimdilik hem I hem de II.
kat zamanında çöplük olarak kullanıldığı göstermektedir. Bu dolgu
içinde açmanın güney kenarına yakın bir yerde kemiklerle birlikte
ele geçen bazı kap parçaları içinde kulpu kabın ağız kenarını ısıran
antilop başı ile bezeli boya bezekli iki parça dikkat çekicidir.
Çünkü aynı bu kaba ait bir başka parça 1999 yılında S A/ 34
plankarede II. katta ele geçmişti. Kabın ait olduğu yapı 1999
yılında ele geçen parçanın bulunduğu alanda olmalıdır. Kullanılırken
kırıldığı için de diğer parçaların bu çöplüğe atılmış olduğu
anlaşılmaktadır.
2006 yılının I. kat küçük buluntuları kemikten
bir sap, pişmiş topraktan altı ağırşak ve bir çanaktır.
i
I. katın yol dolgusu altında, geçen yıl PA-SA/ 39
plankarelerinde II. kat yapılarının ve sokağının olduğu saptanmıştır.
2006 yılında PA- RA/ 40 plankarelerinde ve önceki yıllarda kazılan
RA-SA/ 38-39 plankarelerinde II. katın iki evresi incelenmiştir.
II a Evresi: PA-RA/ 40 plankarelerinde Yeşilova
mezarlarının altındaki I. kata ait duvar parçaları altında II. kat
zamanında iki evrede de kullanılmış olan sokaklar ve bunlarm hemen
kıyısındaki evlere ait yeni odalar açığa çıkarılmıştır. Geçen yıl
höyüğün bu alanında biri kuzeydoğudan gelip güneybatıya doğru devam
eden, diğeri kuzeybatıdan gelip güneydoğuya doğru devam eden iki
yolun RA/ 39 plankarede bir kavis yaparak birleştiği belirlenmişti.
Bunun güneyinde genişçe bir meydan RA/ 40 plankarenin büyük bir
kısmmı da kaplamaktadır. Bu meydandaki beş çöp çukuru daha güneyde
bu meydana bakan konutların dışında yer almaktadır. Aynı plankarenin
batı kenarından başlatan bir başka yolun var olduğu ve bunun PA/ 40
plankaresinin ortasına yakın bir kısımdan kuzeydoğudan güneybatıya
doğru devam ettiği belirlenmiştir. Bu yol aynı zamanda geçen yıl PA/
39 plankaresindeki evlerin güneybatı sınırını da oluşturmaktadır. Bu
yolun kuzeyinde geçen yıl kazılan evlerin güneyindeki altı oda daha
kazılmış, böylece alandaki bir imar adasının önemli bir kısmı açığa
çıkarılmıştır. Bunlar doğudan batıya doğru bir sıra oluşturmaktadır.
Geçen yıl PA/ 39 plankaresinin güneyinde küçük bir kısmı kazılmış
olan ve içinde in situ durumda iki büyük çanak ele geçen odanın
avlunun güneyindeki son oda olduğu belirlenmiştir. Bu oda içten içe
3.40x 2.50 m. ölçülerindedir. Odanın güneybatı köşesi içten
yuvarlatılarak bir seki oluşturulmuş ve düzgünce sıvanmıştır. Bu
duvarın sokağa bakan kısmında meydana bakan köşesi yuvarlatılmış
temelinde kısmen taşların kullanıldığı iki paralel duvar yapıyı bu
yönde desteklemek için yapılmıştır. Bu odanın batısındaki ikinci oda,
2005 yılında açmanın güney kenarında köşe yapan küçük bir parçası
çıkarılmış olan odanın tamamı L şeklinde bir plana sahiptir. Yine
geçen yıl kaldırılan at nalı biçimli ocak da bu odada yer almaktadır.
Odanın içten içe ölçüleri en geniş yerlerinde 3.80X 4.00 m., dar
kenarları 1.35 vel.90m. dir. Bunun da batısmda, yine L biçimli alan
olasılıkla komşu evin avlusunu oluşturmaktadır. L nin kısa kenarında
sokağa açılan bir kapı bulunmaktadır. Kuzeydoğu köşesinde bir ocak
yer alır. Sokak girişini yarı yerine kadar kapatan kerpiç duvarın
hemen batısında küçük bir odacık yer almaktadır. Bu küçük odanın da
batısmda olasılıkla ona benzer bir başka küçük mekân açma kesiti
kenarından başlamaktadır. Bu alanm kuzeyinde kalan kısımda geçen yıl
kazılan ocaklı odanın kuzeyindeki sekili odanın batısında, L biçimli
avlunun kuzeyinde avluyu çevirdiği anlaşılan iki küçük oda daha
bulunmaktadır. Bunlardan doğudaki kuzeybatı köşesi dışında tamdır,
batısındaki ikinci küçük odanm ise sadece açma içinde kalan
güneydoğu köşesi belirlenmiştir.
RA/ 40 plankaresinin güneydoğu kenarında henüz
bir plan vermeyen açma içinde küçük parçaları korunmuş üç duvarın
yer almaktadır. Bu duvar parçalarının arasında yerleşimin
kuzeybatısmdan gelen yolun meydandan sonra güney doğuya doğru devam
ettiği anlaşılmaktadır. Bu duvarlardan açmanın doğu kenarına yakın
olanının güneyinde iri bir vazoya ait parçalar ele geçmiştir.
II b Evresi: 2006 yılında Asur Ticaret Kolonileri
Çağma ait II katın ilk evresine ait kalıntılar RA-SA/ 38- 39
plankarelerde incelenmiştir. Bu alanda geçen yıl kazılan iki yolun
arasmda kalan adadaki evin kuzeydoğuya doğru devam eden uzantısında
kazılar yapılmıştır. II a katma ait geçen yıl kazılan evin tabanı
kaldırılarak bunun hemen altındaki III. kat Hizmet Binası' nın bu
kesimdeki odaları araştırılmak istenmiştir. Kaldırılan tabanın hemen
altında evin II b evresine ait kalıntıları açığa çıkmıştır. Büyük
kısmı III. kat enkazı içine oturmuş bu alanda evin iki küçük odası
ve sokağa bitişik olan kenarı yuvarlak bir deposu saptanmıştır. Bu
odaların kuzeybatı duvarlarının sonraki evrenin yapımı sırasında
tamamen kaldırıldığı anlaşılmaktadır. Odalardan dikdörtgen biçimli
olan batıdaki güneybatı köşesinde bir ocak ve önündeki seki ile
mutfak olarak kullanılmıştır. Doğudaki sokağa bitişik olanı sokak
yönündeki duvarı taş temelli, onun güneyindeki küçük oda ise
dikdörtgen planlıdır. Bu odanm güneydoğu duvarı II. katın geç
evresine ait bir çöp çukuru tarafından tahrip edilmiştir. Bu çukurda
iki çaydanlık ve üç çanak ile tümlenemeyen parçalar kül ve kemik
kalıntıları ile birlikte bulunmuştur. Odanm batısında yol kenarında
ona paralel uzanan bir duvar ve hemen güneyindeki bir platformun bir
başka yapıya ait olup olmadığı kesin değildir. Biri bu platformun
doğusunda diğerleri doğu ve kuzeyindeki üç çöp çukuru üst evreye
aittir. III. kat yangm enkazı üstüne oturan bu kalıntılar Hizmet
Binası' nın birçok yerinde belirlendiği gibi onun yangmından hemen
sonra enkaz düzeltilerek kurulan II. katın çoğu çok küçük
mekânlardan oluşan ilk konutlarıdır.
SA- TA/ 33 plankarelerde II. kat zamanında da
aynı küllü dolgunun devam etmesi bu alanın II. katın tamamında
çöplük olarak kullanılmaya devam edildiğini göstermektedir. Bu geniş
alan, hemen bunun bitişiğindeki SA/ 34 plankaredeki II. katın erken
evresi zamanmda yapılmış olan madenci atölyesinin çöplüğü olarak
kullanılmaya başlanmıştır. Zamanla diğer atıklarla da çöplük
genişlemiştir. Onun bu özelliğini hemen hemen bütün bu alana
dağılmış çok sayıda kırık/ atık pota parçası, metal cürufları, çok
küçük parçalar halindeki tunç ve kurşundan maden parçaları, kalıp
parçası ile açıklanmaktadır.
Bu evrenin genel özelliği şehrin bir plana göre
yeniden inşa edilmesi, birçok yerde III. kat bina enkazının da
kullanılarak yeni yapıların oluşturulması, küçük ölçekli konutlarm
yapılmasıdır. Bu da yangın sonrasında felaketten kurtulan insanların
kısa sürede barmacak bir yer yapmaları şeklinde açıklanabilir. Kısa
bir süre sonra da aynı insanlar aynı şehir planını/ sokakları
kullanarak daha geniş konutlar yapmışlardır.
II. katın küçük buluntuları pişmiş topraktan on
dört adet ağırşak, iki hayvan fıgürini, iki çanak, birer fincan ve
çaydanlıktır. Bu katın çöp çukurlarından çıkan beş çanak, bir
testicik ve bir çaydanlık tamamlanabilmiştir.
i
Kazıların asıl hedefi olan III. katın Hizmet
Binası' nın planının öğrenilmesine yönelik kazılar SA-RA/ 37- 38
plankarelerde yapılmıştır. RA/ 37- 38 plankarelerde Hizmet Binası'
nın güney kanadındaki 20 numaralı odasının güneydoğusunda iki odanm
varlığı bu enkaz içine oturmuş olan II. kat binalarının hemen
altındaki kalıntılarla anlaşılmıştır. Bu İki oda hemen hemen aynı
ölçülerde, kuzeybatı- güneydoğu yönünde uzanmaktadır. Hizmet
Binasının 5. odasmın güneyindeki 21. oda bunun batısındaki 22. oda
olarak adlandırılmıştır. Bunlardan 21. oda 10.25x 5.35 m.
ölçülerdedir. Odanın duvarları Sarıkaya Sarayı yönüne doğru daha
alçak seviyede korunmuştur. Bunun nedeni yukarıda açıklanan II.
katın ilk evresine ait yapılanmanın bu kesimde olmasıdır. Dikdörtgen
biçimli bu odanın içinde, korunan duvar yüksekliklerinden itibaren
kuzeybatı kesimde yoğun olarak yanmış ağaç kalıntıları saptanmıştır.
En az iki kat halindeki bu kalıntılar diğer odalardaki gibi tavan ve
olasılıkla üst kat tabanına ait olmalıdır. Odanın kuzeybatı köşesine
yakın kısımdaki 1.50 m. genişliğindeki bir kapıdan batısındaki 22.
odaya geçilmektedir. 20. odanın hemen güneyindeki bu odanın da 21.
ile aynı uzunlukta ( 10. 25 m.) olduğu görülmektedir. Bu ikinci
odanm tam genişliği henüz belirlenememiştir. Her ikisinin( 21 ve 22.
odalar) güneydoğu duvarlarının bir bölümü üstüne yukarıda açıklanan
II. katın üç çöp çukuru oturmuştur. Yanmış ağaç kalıntıları
kaldırılmadığı için her iki odada da taban seviyesine henüz
ulaşılamamıştır.
Bunlardan 21. odada kemikten bir kaplama parçası
ve altı adet çanak ele geçmiştir. Ayrıca TA/ 34 plankaredeki III.
kat dolgusu içinde iki ağırşak, bir tezgah ağırlığı ve üstü çizi
bezekli bir küre; 19. odanın bu plankaredeki uzantısmda iki çanak ve
kemikten bir alet diğer buluntulardır.
i
2006 yılı kazıları sırasında, Prof. Dr. Nimet
Özgüç' ün yaptığı kazılarda açığa çıkarılmış, eski kazı evinin
önünde tümlenmiş ve eski Aksaray Müzesine sığmadığı için
taşınamadığından çevresi briket duvar ve saçla kapatılarak koruma
altına alınmış üç büyük küp ile kazı deposunda korunan bazı kap
parçaları yeni Aksaray Müzesine teslim edilmiştir. Kazı sonrasında
Sarıkaya Sarayına doğru gelişen Hizmet Binası ve çevresindeki
yapıları da koruma altına alacak şekilde yeni kazı alanı beton direk
ve kafes telle çevrilerek koruma altma alınmıştır.
Öte yandan, önceki yıllardaki raporlarımızda ve
Genel Müdürlüğe başvurularımızda belirttiğimiz gibi Acemhöyük' de I.
derece sit alanmdaki kaçak yapıların, kurul kararları olmasına
karşın hâlâ yıktırılmadığı ve bunlara yenilerinin eklendiği
görülmüştür. Kurul onayı olmayan izinsiz yapılanmalara III. derece
arkeolojik sit alanmda da devam edilmektedir. Ören yerinin korunması
açısmdan kaçak yapıların (konut, ahır, garaj gibi) yıktırılmasının
temini yanında I. derece sit alanında acilen kamulaştırma
yapılmasının gerektiği kanısındayız.
i
Prof. Dr. Aliye Öztan, Aksaray Acemhöyük
Kazısı
TTK
- TransAnatolie Tour
- Kültür Gezi
Sağlayıcısı ve Operatorü-Kültür ve Turizm Bakanlığı 4938 No'lu Grup A Lisans
|
