“Puruşhattum” Kentinde (Acemhöyük-Aksaray) Anadolu’nun En Eski Yazısı Bulundu

İ.Ö. 2250 yıllarına tarihlenen kristal ağırlıktaki işaretler çözülmeye çalışılıyor.
Anadolu’nun bilinen en eski yazılı belgesi, Aksaray ilindeki Acemhöyük kazılarında ele geçti. “Kaya kristalinden” bir parça üzerine kazınmış, tek satırlık bu yazıt; yalnız Anadolu’nun değil, Avrupa’nın da var olan en eski yazılı belgesi konumunda...

Tuz Gölü’nün güney kıyısında kurulmuş olan Acemhöyük, Anadolu’nun en eski krallık merkezlerinden biridir. Bu merkez (800x700 m) boyutlarında bir tepe ve onu çevreleyen bir aşağı kentten oluşuyor.

Tepe, söz konusu krallığın “akropolü” konumundaydı ve yönetici sınıf burada yaşıyordu. Tüccarların ve halkın yaşadığı aşağı şehir ise bir çeşit uluslararası pazaryeriydi. İlk kez 1962 yılında Prof. Dr. Nimet Özgüç’ün başlattığı Acemhöyük kazılarını, 1989’dan bu yana Prof. Dr. Aliye Öztan yürütüyor.

Bir Ortadoğu metropolü

Kuruluşu yaklaşık 4 bin 500 yıl önceye dayanan Acemhöyük’te, toplam 12 arkeolojik tabaka saptandı. Prof. Özgüç ve Prof. Öztan, yaptıkları kazılardan elde ettikleri sonuçları, yazılı tarihsel belgeler ile kıyaslayıp Acemhöyük’ün, antik “Puruşhattum” kenti olduğunu ortaya çıkardılar.

Kente ilişkin ilk bilgiler, Akad Devleti’nin (Güney Irak) kurucusu Sargon’un zaferlerini anlatan “Şartamhari (Savaş Kralı)” tabletlerinde geçiyor. Tabletteki anlatıma göre, Puruşhattum’da çalışan tüccarlar, kentin yerel kralını büyük kral Sargon’a şikâyet ediyorlar. Bunun üzerine Sargon, Irak’tan Toros Dağları’nı aşarak Anadolu’ya girerek, kenti ele geçiriyor.

Anadolu’nun bilinen en eski yazılı belgesi

Eski Ortadoğu’da tüccarlar, değerli malların ölçümü için hassas bir biçimde hazırlanmış “ağırlıklar” kullanıyorlardı. Anadolu’nun önemli ticaret merkezlerinden biri olan Acemhöyük’te de değişik malzemelerden yapılmış, çok sayıda “ağırlık” bulundu. Ancak geçen yıl açığa çıkarılan bir örnek, kazı heyetinde ayrı bir heyecan yarattı. Çünkü bu ağırlığın üzerinde çivi yazılı bazı işaretler vardı.

“Kaya kristalinden” yapılmış olan “ağırlık”, Erken Tunç Çağı’na ait bir yapının içinde ele geçti. Bu yapının içinde bulunduğu tabaka “Karbon 14” ölçümlerine göre İ.Ö. 2250 yıllarına tarihleniyor. Dolayısıyla, bu tabakada açığa çıkarılan 10,4 gr. ağırlığındaki bu küçük kristal ağırlık, gerek Anadolu’nun, gerek tüm Avrupa’nın bilinen en eski yazılı belgesi durumuna geçiyor.

Ortadoğu’nun gümüş kenti

Kuzey Irak’taki Asurlu tüccarlar, günümüzden 4 bin yıl önce, Anadolu’da uluslararası pazarlar kurmuşlardı. Asurlu tüccarlar Anadolu’ya lüks kumaşlar ve kalay getiriyor, Anadolu’dan ise Asur’a gümüş götürüyorlardı.

Yukarıda sözü edilen “ağırlıklar” işte bu tip alışverişlerde gümüş gibi değerli malların ölçümünde kullanılıyordu. Çivi yazılı tabletlere göre, Asurlu tüccarlar arasında Puruşhattum gümüşü oldukça ünlüydü. Pek çok tüccar, elde ettiği tüm kazancını iyi kaliteli Puruşhattum gümüşüne çevirerek Asur’a dönüyordu.

Bu uluslararası ticaret sayesinde giderek zenginleşen Puruşhattum kralları, yaldızlı fildişi mobilyalarda oturuyor, kristalden ya da “obsediyen’den (volkanik cam)” yapma vazolar kullanıyor, ithal Mezopotamya kumaşından elbiseler giyiyorlardı.

Günümüzün kargo etiketleri

“Silindir mühürler” ve bunlara ait “mühür baskıları” eski Ortadoğu’nun ekonomi tarihi hakkında çok önemli bilgiler verirler. Çünkü ticareti yapılan malların çoğu, günümüze dek ulaşamamışlardır. Ancak söz konusu malların paketi üzerine yapıştırılan “mühür baskıları”, binlerce yıl kolaylıkla korunabilmiştir.

Eski Ortadoğu’da tüccarları, gönderecekleri paketin üzerine bir parça yaş çamur yapıştırıyor ve bu çamura kendi isimlerinin yazılı olduğu mührü basıyorlardı. Bu baskılar, bir anlamda günümüzün “kargo etiketleri” görevini görüyordu.

4 bin yıl öncenin süper güçleri

Acemhöyük’te ele geçen mühür baskıları, kentin Ortadoğu ticaretinde ne denli işlek bir merkez olduğunu gözler önüne seriyor. Bunlar arasında: Kuzey Irak’taki Asur kralı I. Şamşi Adad’a, Suriyeli bir prenses olan Nagihanum’a ve Kargamış kralı Aplahanda’ya ait örnekler bulunuyor. Adı geçen tüm bu kişiler, 4 bin yıl önce dünya ticaretini yürüten süper güçlerdi...

City of Purushattum: Oldest Known Written Document Reveals History Of 4,500-Year-Old Silver City

The oldest known written document in Anatolia has been found during excavations in Acemhöyük Mound in the Central Anatolian province of Aksaray. It is an area of one of the oldest kingdom centers in Anatolia.

The single-line inscription, carved on a piece of rock crystal, is not only the oldest one in Anatolia but also in Europe.

Acemhöyük Mound has the center made up of a hill measuring 800x700 meter and a lower city that surrounds it. The hill was the kingdom’s acropolis, where the administrative class lived. The lower city, where traders and the public lived, was a kind of international market place.

Archaeological excavation in this area began in 1982 and during this period of time they revealed 12 archaeological layers dated back to some 4,500 years ago.

The results from the excavations were compared with written historical documents and revealed that Acemhöyük center was an ancient city of Purushattum.

"The first information about the city is mentioned in the Sartamhari (King of War) tablets, which depicts the victories of Sargon, the founder of Akkad city, located in present-day southern Iraq.

According to the tablets, traders working in Purushattum complained about the local king of the city to Sargon. Then Sargon came to Anatolia climbing past the Taurus Mountains and seized the city."

Oldest known written document in Anatolia

In the old Middle East, traders used precision weights to measure their valuable goods. Lots of weights made of various materials have been found in Acemhöyük, which was one of the important trade centers in Anatolia. But a sample that was unearthed last year caused excitement in the excavation team. Because there were some cuneiform symbols on this weight.

Made up of rock crystal, the weight was found in an early Bronze Age structure. The layer of this structure dates back to 2250 B.C., according to radiocarbon dating. Therefore this crystal weight unearthed in this layer becomes the oldest known written document in Anatolia and Europe.

Professor Aliye Öztan, who led excavations since 1989, says that cuneiform experts try to decipher the inscription; however, the symbols on the weight are not readable enough makes the analysis of the inscription hard.

This is why it is not still understood if the inscription was written in a local Anatolian language or the international language of the era, Akkadian. But after all, this small finding of 10.4 grams has already gained the title of being the oldest known written document in Anatolia.

Purushattum - Silver city of the Middle East

Assyrian traders in northern Iraq established international markets in Anatolia 4,000 years ago. They brought luxurious fabrics and tins to Anatolia and brought silver to Assyria from Anatolia. The weights were used to measure valuable goods like silver in such exchanges.

According to cuneiform tablets, the Purushattum silver was very famous among the Assyrian traders. Many traders turned their earnings into high-quality Purushattum silver and returned to Assyria. The Purushattum kings, who became richer thanks to this international trade, were using gilded ivory furniture, vases made of crystal or obsidian and wearing dresses made of imported Mesopotamian fabric.

Clay witness of international trade

The impression seals found in Acemhöyük reveal how the city was a busy center in the trade of the Middle East. Among them are samples owned by the Assyrian King Shamsi Adad I, Syrian princess Nagihanum and Carchemish king Aplahanda. All these people were the super powers of the world trade 4,000 years ago.

• Acemhoyuk-English

• Acemhoyuk-Francais

• Acemhoyuk-/Nederlands

• Acemhoyuk-Turkce