Osmanli imparatorlugu'nun son donemi ve Turkiye'yi bolme cabalari (1908–1918), Prof. Dr. Salâhi R. Sonyel

...Son zamanlarda kimi Avrupa ve Amerika arşivlerinde araştırıcılara açılmış olan ilk kaynak belgelerin de kanıtladığı gibi, Fransa, İngiltere, Rusya ve Almanya denli güçlü devletler, Yakın ve Orta Doğu'yu kendi etki ve egemenlikleri altına almak için yıllardan beri birbirleriyle yarışıyorlardı. Birinci Dünya Savaşı'ndan önce, savaş günlerinde ve savaştan hemen sonra, onların düzenlerine hedef oluşturan başlıca ülke, Osmanlı İmparatorluğuydu. Güçlü devletler, Osmanlı ülkelerinin bol kaynaklarını sömürmek ve İmparatorluğu kendi pazarlarına bağlamak amacıyla her türlü önleme başvurarak Türkiye'ye sızmak için uğraşıyorlardı. Onları en çok ilgilendiren kaynaklardan biri de petroldü. Orta Doğu ülkelerindeki bol petrol kaynaklarını ele geçirmek için birbirleriyle düşmanlık düzeyinde bile yarışa girişiyorlardı. Gerçekte, Birinci Dünya Savaşı'nın patlamasına neden olan başlıca etkenlerden biri de, güçlü devletlerarasındaki bu ekonomik yarışmaydı.

Bu devletler, henüz XVIII. ve XIX. yüzyılda, gezgin, misyoner ve diplomat rolüne bürünen çeşitli ajanlarını Osmanlı ülkelerine sevk ediyor; onlara, birçok stratejik yerlerin haritalarını çizdiriyor; sömürebilecekleri kaynakları, araç olarak kullanabilecekleri Hıristiyan ve Müslüman toplumları (ya da azınlıkları) saptayarak onlarla ilişki kuruyorlardı. Bu ajanlar arasında, Fransa'dan Père Thomas Bois, politikacı Franklin-Bouillon ve Albay Moujin; İngiltere'den Yarbay Rawlinson, Binbaşı V. Millingen, Binbaşı Soane, Yarbay Mark Sykes, Yarbay T.E. Lawrence ve Binbaşı Noel; Rusya'dan Subay S. Proskoviakov, Albay V.A. Kartsov, Yüzbaşı P.Y. Averianov, Vladimir Minorski, Prens Boris Shakovski ve Boris Nikitin; Almanya'dan Wilhelm Wasmuss, Schönemann ve Litin; ABD'den Amiral Chester, Tümgeneral Harbord, v.s. akla gelir...

...30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Bırakışması'yla[17] Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgisi kesinleşinceye dek, başta İngiltere, Fransa ve Rusya olmak üzere, Bağlaşık Devletler, uzun yıllar o İmparatorlukta güven, barış ve gönenç içinde yaşamış olan Rum, Ermeni, Süryani, Kürt ve öteki etnik ve dinsel toplumları kendi çıkarları için ve bol sözlerle çelerek ayaklandırmışlar; Anadolu halklarını birbirlerine kırdırmışlar ve onlara vermiş oldukları sözleri, kendi çıkarları sağlandıktan sonra unutmuşlardır.

Ancak, bu düzen, kışkırtma ve istismar politikalarını Türk Kurtuluş Savaşı döneminde de, Lozan Konferansı'na dek ve dahası, ondan sonra da ve belki günümüze dek sürdüre gelmişlerdir..
 

Birinci Bölüm

• Türkiye'ye Göz Dikenler
• Ermenileri, Süryanileri ve Kürtleri alet olarak kullanmak isteyenler
• Kürt-Ermeni çatışması
• Kürt öğelerin Genç Türkler'e karşı tutumları
• 31 Mart (13 Nisan) Olayları
• Kürt -Ermeni Kongresi
• Kürtler gizli örgütler kuruyor
• Türkiye - İtalya savaşı ve Rus kışkırtmaları
• Her yanda Kürt taşkınlıkları ve cinayetleri

İkinci Bölüm

• Osmanlı İmparatorluğu'nun yazgı (kader) yılı: 1912
• Ruslarla işbirliği yapanlar
• Kürt militanların aşırılıkları
• Ermeni Patriğin tehditleri
• Balkan Savaşları ve Kürt-Ermeni olayları
• Abdurrezzak Bedirhanzade Rus hizmetinde
• Bölücüler sahnede
• Rusların Kürtleri istismarı
• Kürt-Alman düzenleri
• Kürt -Ermeni - Süryani çatışmaları
• Doğu İlleri'nde Ermeni-Kürt olayları sürüyor

Üçüncü Bölüm

• Osmanlı İmparatorluğu bölünmek üzere
• Ermeni ve Kürt sorunları nasıl çözümlenebilir?
• Kürt-Ermeni ilişkileri
• Balkan Savaşları'ndan sonraki durum
• Kürtlerle Ermeniler silâhlanmayı sürdürüyorlar
• Osmanlı hükümeti İngiltere'den yardım diliyor
• Doğu Anadolu ıslahat projesi
• Bitlis'te yeni Ermeni-Kürt olayları
• Yeni Rus kışkırtmaları
• Savaş ilânı ve Osmanlı seferberliği

Dördüncü Bölüm

• Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa girişi ve Kürtleri kışkırtma önerileri
• Ermeni yer değiştirmeleri (tehciri)
• Rus-Ermeni vahşeti
• İngilizler Kürtleri kullanmayı tasarlıyorlar

Beşinci Bölüm

• Bolşevik ihtilâli ve Kürt-Süryani çatışması
• Simko, Mar Shimoun'u niçin ve nasıl öldürdü
• Süryaniler öç peşinde
• Ermeni militanlar yine sahnede
• İngilizler Süryanileri istismar etmeyi tasarlıyor
• Savaşın Sonu

Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Dönemi ve Türkiye'yi Bölme Çabaları (1908-1918), Salahi R. SONYEL, BELLETEN Dergisi, 231, Cilt: LXI - Sayı: 231 - Yıl: 1997 Ağustos