Suskun

Tuana (Tuwana), Tyana, Kemerhisar, Bahçeli

Eski başkent Tuana uzun sure niçin "suskun" kalmıştır?

Tarihte Tuana - Tyana başkent olarak kısa kesintilerle uzun yıllar dırenebilmiş, ama IS 10. yüzyılda Bizans yönetimi burayı ihmal edince o da kabuğuna çekilmiştir.

Yıllar geçtikse başkent kimliğini kaybetmiş, suskunlaşmıştır. Bizce bu suskünlüğun nedeni, burada kurulan devletlerin uygarlıklarını uzun süre yaşatamamış ye da yaşatma olanağı bulamamış olmalarıdır. Tarihten silinip giderken bu topraklarda onlardan üzeri kapanan izler kalmıştır. Umudumuz, bu topraklarda onların izlerinin aranınası, toprak altında ve üstünde çözümlenıneyi ve okunınayı bekleyen pek çok yazıt ve tabletin bulunup çıkarılması, değerlendırilmesidır. Bunun için gönüllü, özverili çalışan uzmanlara gereksinim vardır.

Başkent olduğu yıllardan bu yana Tuana - Tyana'dan nice kavimlerin, ulusların, devletlerin kralları, imparatorları, prensleri, komutanları gelip geçmiş, konup göçmüştür. Bunların arasında adlarını tarihe iri harflerle yazdıranlar, taşlara, kayalara resimlerini yaptıranlar olmuştur. Örneğin Kral Ursalla gibi. (Warpalavas, İÖ 740 -717).

Ursalla üzerinde biraz duralım: Tuana bölgesinin beş yerinde, Tanrı Tarhun'la (Tarhunzas) birlikte kayaların yüzeyinde şık giysisi ile Kral Urpalla'nın kabartma resimleri bulunmaktadır. O, bu resimlerde görüldüğü gibi çalışkan insanların temsilcisi olarak Doğa Tanrısı Teşup'un huzuruna varmıştır. Bir elinde ana besinlerin simgesi olan başak, diğer elinde üzüm salkımı tutan bereket, yağmur ve Fırtına Tanrısı Teşup'a bol ürünler verdiği için memnuniyet ve saygısını sunınaktadır. Yüzünde Tuana kralı olmanın mutluluğu ve bu bereketli topraklarda yaşamaktan hoşnut olmanın ifadesi görülmektedır.

Kral Urpalla'dan yüz yıl sonra Tuana, Asur, Phryg, Kimmer komutanlarıyla karşılaşır. İÖ 609 yılında ünlü Asur Kralı Asarhaddon girer Tuana topraklarına. Ardından Persler gelir. Tuana iki yüzyıl onların egemenliğinde kalır. Ta ki 10 333-4 yılında Büyük İskender ordusu ile Anadolu'ya girip de bu bölgeyi alıncaya dek.

Tuana'ya Roma Kralı Osep girince (IS 114) adı "Ösepya" olur. Tuana’ya yönetenler kısa sürelerde değişirler. Tuana - Tya¬na olarak Roma ve Bizans yönetimlerinde zaman parlak donemler yaşar.

1. yüzyılda Isa'nın havarilerinden kutlu Sent Pol'un ziyaretinden sonra Tyana'ya bilge, filozof Apollonius damgasını vurur.

İmparatorlardan Valens, Traianus, Hadriyanus ve Pompulus Tyana'da yaptırdıkları anıt yapıtlarla ünlenirler: Jüpiter Mabedi, Köşk Havuz'un yanındaki Köşk, Olimpik Havuz, Su kemerleri, Hamam... gibi.

Isa'dan sonra 7. - 10. yüzyıllarda Tyana kenti ve çevresi Arap akınlarıyla sarsılır. Halife Velim, Harun Reşide, Me'mun ve başka Arap komutanları Tyana’ya alıp İslam yönetimine katmak için akın akın gelirler, cami de yaptırmalarına karşın uzun süre kentte kalamazlar, Bizanslılarla Çatışmalar sonucunda kent dokuz kez el değistirir.

1074 yılında Türk komutanlarından Emir Gazi, Tyana ve çevresini Bizanslılardan alır. Ardından Moğollar ve İlhanlılar gelir bu yöreye. Karamanogullarından sonra 1471'de Tyana bölgesi Osmanlı topraklarına katılır.

Anadolu'da yaşayan halklar önce Lüvi dilini sonra o kökten gelen Hitit dilini, sonra Helen dili ile Latince'yi daha sonra da Türkçe, Farsça, Arapça karışık Osmanlıca'y konuşurlar.

Tuana çevresinde yaşayanlar, çok tanrılı devirde, karni üçüz doğuracak gibi şişkin, kalçası yok gibi, gövdesinin alt kısmı yağlı, baldırları, belli belirsiz, omuz ve kolları düzgünce Ana Tanrıya Kıble’yi (Kubaşa) kutsal tanımışlar, ardından Hıristiyanlığı, daha sonra da İslamiyet’i kabul etmişlerdır.

Tuana - Tyana 1923'ten sonra Niğde-Bor ilçesinin iki yakın köyü Bahçeli (Firavun-Dergah) ve Kemer hisar, birbirine bitişik beldeler olarak bugünlere gelmişlerdır. Kemer hisar beldesinde dört yıldır 'Tyana Senliği' yapılmaktadır.

Amaç, Tuana - Tyana yi yöreye, gevreye, Türkiye'ye ve dünyaya tanıtmaktır. Bu şölene Tuwanawana (Tuanali) olarak Bahçeli Beldesi'nin de katılması gerekir. Bu nedenle iki komşu, kardeş, belde, Kemer hisar’la Bahçeli beldeleri kesin anlaşmadır. Birlikte çalışmalı, etkinliklerin bir bölümü Bahçelimde, bir bölümü Kemer hisar’da sürdürülmelidır. Yazık ki bu birlikteliğin şimdiye değin sağlanamamış, olduğu, dayanışmanın basit nedenlerle inatlaşmaya varıldığı görülmektedır. Oysa üzerin-de birlikte yaşadıkları bu bölgenin tarihi mirasçısı olan insanlar aynı onur ve kıvancı duymaktadırlar. Geçmişte su yüzünden çıkan kavgalardan, dökülen kanlardan ders alarak barışmak, arzu edilen dostluğu, sevgi ve kardeşliği gerçekleştirmelidırler.

Duydum ki şimdi istenilen duruma gelinıniştir. 2005 yılında Bahçeli Belediye'si ile Kemer hisar Belediye'si konuşup anlaşmışlar ve bu anlaşmayı meclis üyeleri imzalamışlardır. Bundan böyle birlikte düzenlenecek Tuana şenliği’nin adına yakışır biçimde daha anlamlı, daha kapsamlı, daha görkemli şekilde ele alınacağına inanıyoruz. Tuana - Tyana'da geniş çapta dü¬zenlenecek şölen ve etkinliklere devletin üst düzeydeki yöneticilerinin de katılmalarım, katkılarda bulunınalarını bekliyoruz. Gerçekleştirilecek etkinliklerin iletişim araçlarıyla tüm dünyaya duyurulmasını umuyoruz. Artık, her yıl uzmanlardan, toprakları tarihi hazinelerle dolu, çeşitli uygarlıkların mozaiği olan bu yörede, "uygarlık ve sanat sempozyumları" düzenlemelerini istiyoruz. Sanatçılardan, bir gün burada geçen tarihsel olayların romanlarını yazmalarını, filmlerini yapmalarını, resim sergileri açmalarını, konserler, temsiller vermelerini temenni ediyoruz.sb