Tuana (Tuwana),
Tyana, Kemerhisar, Bahçeli
Tuana (pdf)
Eski başkent Tuana uzun sure niçin "suskun"
kalmıştır?
Tarihte Tuana - Tyana başkent olarak kısa kesintilerle uzun yıllar
dırenebilmiş, ama IS 10. yüzyılda Bizans yönetimi burayı ihmal
edince o da kabuğuna çekilmiştir.
Yıllar geçtikse başkent kimliğini kaybetmiş, suskunlaşmıştır. Bizce
bu suskünlüğun nedeni, burada kurulan devletlerin uygarlıklarını
uzun süre yaşatamamış ye da yaşatma olanağı bulamamış olmalarıdır.
Tarihten silinip giderken bu topraklarda onlardan üzeri kapanan
izler kalmıştır. Umudumuz, bu topraklarda onların izlerinin
aranınası, toprak altında ve üstünde çözümlenıneyi ve okunınayı
bekleyen pek çok yazıt ve tabletin bulunup çıkarılması,
değerlendırilmesidır. Bunun için gönüllü, özverili çalışan uzmanlara
gereksinim vardır.
Başkent olduğu yıllardan bu yana Tuana - Tyana'dan nice kavimlerin,
ulusların, devletlerin kralları, imparatorları, prensleri,
komutanları gelip geçmiş, konup göçmüştür. Bunların arasında
adlarını tarihe iri harflerle yazdıranlar, taşlara, kayalara
resimlerini yaptıranlar olmuştur. Örneğin Kral Ursalla gibi. (Warpalavas,
İÖ 740 -717).
Ursalla üzerinde biraz duralım: Tuana bölgesinin beş yerinde, Tanrı
Tarhun'la (Tarhunzas) birlikte kayaların yüzeyinde şık giysisi ile
Kral Urpalla'nın kabartma resimleri bulunmaktadır. O, bu resimlerde
görüldüğü gibi çalışkan insanların temsilcisi olarak Doğa Tanrısı
Teşup'un huzuruna varmıştır. Bir elinde ana besinlerin simgesi olan
başak, diğer elinde üzüm salkımı tutan bereket, yağmur ve Fırtına
Tanrısı Teşup'a bol ürünler verdiği için memnuniyet ve saygısını
sunınaktadır. Yüzünde Tuana kralı olmanın mutluluğu ve bu bereketli
topraklarda yaşamaktan hoşnut olmanın ifadesi görülmektedır.
Kral Urpalla'dan yüz yıl sonra Tuana, Asur, Phryg, Kimmer
komutanlarıyla karşılaşır. İÖ 609 yılında ünlü Asur Kralı Asarhaddon
girer Tuana topraklarına. Ardından Persler gelir. Tuana iki yüzyıl
onların egemenliğinde kalır. Ta ki 10 333-4 yılında Büyük İskender
ordusu ile Anadolu'ya girip de bu bölgeyi alıncaya dek.
Tuana'ya Roma Kralı Osep girince (IS 114) adı "Ösepya" olur.
Tuana’ya yönetenler kısa sürelerde değişirler. Tuana - Tya¬na olarak
Roma ve Bizans yönetimlerinde zaman parlak donemler yaşar.
1. yüzyılda Isa'nın havarilerinden kutlu Sent Pol'un ziyaretinden
sonra Tyana'ya bilge, filozof Apollonius damgasını vurur.
İmparatorlardan Valens, Traianus, Hadriyanus ve Pompulus Tyana'da
yaptırdıkları anıt yapıtlarla ünlenirler: Jüpiter Mabedi, Köşk
Havuz'un yanındaki Köşk, Olimpik Havuz, Su kemerleri, Hamam... gibi.
Isa'dan sonra 7. - 10. yüzyıllarda Tyana kenti ve çevresi Arap
akınlarıyla sarsılır. Halife Velim, Harun Reşide, Me'mun ve başka
Arap komutanları Tyana’ya alıp İslam yönetimine katmak için akın
akın gelirler, cami de yaptırmalarına karşın uzun süre kentte
kalamazlar, Bizanslılarla Çatışmalar sonucunda kent dokuz kez el
değistirir.
1074 yılında Türk komutanlarından Emir Gazi, Tyana ve çevresini
Bizanslılardan alır. Ardından Moğollar ve İlhanlılar gelir bu yöreye.
Karamanogullarından sonra 1471'de Tyana bölgesi Osmanlı topraklarına
katılır.
Anadolu'da yaşayan halklar önce Lüvi dilini sonra o kökten gelen
Hitit dilini, sonra Helen dili ile Latince'yi daha sonra da Türkçe,
Farsça, Arapça karışık Osmanlıca'y konuşurlar.
Tuana çevresinde yaşayanlar, çok tanrılı devirde, karni üçüz
doğuracak gibi şişkin, kalçası yok gibi, gövdesinin alt kısmı yağlı,
baldırları, belli belirsiz, omuz ve kolları düzgünce Ana Tanrıya
Kıble’yi (Kubaşa) kutsal tanımışlar, ardından Hıristiyanlığı, daha
sonra da İslamiyet’i kabul etmişlerdır.
Tuana - Tyana 1923'ten sonra Niğde-Bor ilçesinin iki yakın köyü
Bahçeli (Firavun-Dergah) ve Kemer hisar, birbirine bitişik beldeler
olarak bugünlere gelmişlerdır. Kemer hisar beldesinde dört yıldır 'Tyana
Senliği' yapılmaktadır.
Amaç, Tuana - Tyana yi yöreye, gevreye, Türkiye'ye ve dünyaya
tanıtmaktır. Bu şölene Tuwanawana (Tuanali) olarak Bahçeli
Beldesi'nin de katılması gerekir. Bu nedenle iki komşu, kardeş,
belde, Kemer hisar’la Bahçeli beldeleri kesin anlaşmadır. Birlikte
çalışmalı, etkinliklerin bir bölümü Bahçelimde, bir bölümü Kemer
hisar’da sürdürülmelidır. Yazık ki bu birlikteliğin şimdiye değin
sağlanamamış, olduğu, dayanışmanın basit nedenlerle inatlaşmaya
varıldığı görülmektedır. Oysa üzerin-de birlikte yaşadıkları bu
bölgenin tarihi mirasçısı olan insanlar aynı onur ve kıvancı
duymaktadırlar. Geçmişte su yüzünden çıkan kavgalardan, dökülen
kanlardan ders alarak barışmak, arzu edilen dostluğu, sevgi ve
kardeşliği gerçekleştirmelidırler.
Duydum ki şimdi istenilen duruma gelinıniştir. 2005 yılında Bahçeli
Belediye'si ile Kemer hisar Belediye'si konuşup anlaşmışlar ve bu
anlaşmayı meclis üyeleri imzalamışlardır. Bundan böyle birlikte
düzenlenecek Tuana şenliği’nin adına yakışır biçimde daha anlamlı,
daha kapsamlı, daha görkemli şekilde ele alınacağına inanıyoruz.
Tuana - Tyana'da geniş çapta dü¬zenlenecek şölen ve etkinliklere
devletin üst düzeydeki yöneticilerinin de katılmalarım, katkılarda
bulunınalarını bekliyoruz. Gerçekleştirilecek etkinliklerin iletişim
araçlarıyla tüm dünyaya duyurulmasını umuyoruz. Artık, her yıl
uzmanlardan, toprakları tarihi hazinelerle dolu, çeşitli
uygarlıkların mozaiği olan bu yörede, "uygarlık ve sanat
sempozyumları" düzenlemelerini istiyoruz. Sanatçılardan, bir gün
burada geçen tarihsel olayların romanlarını yazmalarını, filmlerini
yapmalarını, resim sergileri açmalarını, konserler, temsiller
vermelerini temenni ediyoruz.sb
|