Tuana (Tuwana),
Tyana, Kemerhisar, Bahçeli
Tuana (pdf
|
Tuana Neresi?
Niğde'ye 15-20 km. uzaklıkta bulunan, önceleri Diravun, Kergah ve
Kisasar denilen beldelere, 1935'te kent meclisinde alınan bir
kararla Diravun'la Kergah'a Bağçalı sonra Bahçeli; Kilisehisar'a,
Kisasar'a da Kemerhisar denmiştir.
Bu beldelerin sınırları içinde, Torosların eteğinde, bereketli geniş
bir ovaya açılan, su gereksinimini çevresindeki Dipsiz, Peldaaci,
Adıyaman ve Kalaygol ile Köşk Havuz'daki kaynaktan karşılayan Tuana
doğal konumu yönünden çok önemlidir:
Birincisi, coğrafik açısından: Arkasında Toroslar, önünde geniş bir
ova vardır. Köşk'ten çıkan suyun üstündeki tepede (Köşk Höyük)
yapılan kazıda bulunanlar burada Neolitik çağdan başlayarak
uygarlığın geliştiğini göstermektedir. Dipsiz, Adıyaman,
Kalaygöl'den kaynayan sular tarımda, Peldaacı'ndan çıkan su ise
Bahçeli Beldesi'nde içme suyu olarak kullanılmaktadır. Tuana'nın
doğusunda uzanan Toros Dağlarındaki yaylalar hayvancılığa
elverişlidir.
İkincisi ticari ve turistik açısından: Toros ve Bollar Dağları’nın
aşılması güç olduğundan tek geçit olan güneydeki Güdek Boğazı çok
önemlidir. Bu yönden Tuana yolların kavşak noktasındadır. Jeomorfik
açısından kuzey ve güneyde bulunan devletler için köprü durumundadır.
Batısında uzanan geniş ova, kuzeyindeki plato ulaşımı
kolaylaştırmaktadır. Bu tarihi yer, Ephesus'dan Kilikya kapılarına,
oradan Suriye'ye ve Mezopotamya'ya ulaşan geçit
"Kral Yolu" üzerinden Anadolu'nun istenilen bölgesine gidilen
yolların kesiştiği noktadadır. Bu durum, iyi bir yerleşim bölgesi
olarak Tuana''da ticaretin artmasına, düşüncenin ve kültürün
gelişmesine neden olmuştur.
Üçüncüsü, lojistik açısından: Tuana, donanımlı, askeri yönden
merkezi durumda, ulaşımı kolay, iç kesimlerde korunaklı vadileri
ormanlık olan, ikmal olanakları, maden yatakları bulunan, aşı boyası
ve barut yapmakta kullanılan güherçilenin olduğu yerde kurulmuştur.
-1200 yıllarında Tuana demir ve kalay madenlerinin kullanılan ile
dikkatleri üzerine çekmiştir. Bunun yanı sıra çeşitli besin ürünleri,
bol otlaklarında koyun, tiftik keçisi, at, katır gibi hayvan
türlerinin yetiştirilmesiyle de ünlüdür. Ayrıca Kilikya'ya te ve
Bogazköy'den Sinop'a Pers krallarının kurduğu (Kizuwatna) komşu
olması yönünden de önemli sayılır.
Hititler devrinde "Aşağı Ülke" denilen Tuana ve yöresi, kuzeyinde
Niğde, Melendiz Dağları, doğusunda Aladağlar, güneyinede Bulgar
Dağları, ve kuzeybatısında Hasan Dağı ile çevrilidir. Hasan Dağı ve
Erciyes Dağı eski birer yanardağdır. Bunlar jeolojik yönden değişmiş,
coşup akarak çevreyi kül yığınları içinde bırakmıştır. Savrulan
küller, Kayseri'den Nevşehir'e, oradan Niğde'nin engebelerine biçim
vermiş, Kapadokya'nın o büyüleyici toprak yapısını oluşturmuştur.
ÜI. Jeolojik zamanda meydana geldiği düşünülen Orta Anadolu'daki
İçdeniz, Bahçeli Iftiyan kayalıklarıma Bor - Kayabaşı'ndan
başlayarak Emen Ovası’na kaplamıştır; kuzeydoğuda Tuz Gölü'ne,
batıda Akşehir ve Beyşehir göllerine dek uzanmıştır. Bugün yöremizde
böyle bir içdenizin varlığını düşündürecek izler bulunmaktadır:
Bor'da Okçu köyünde Delikli (Halkalı) Kaya, Bor ilce merkezinde
Acıgöl, Sınandı, Bahçeli Beldesi'nde Çinisi, Dipsiz, Adıyaman,
Peldaaci, Kalaygol ve yakınında Kaynarca, Havuzlu köylerinin golleri;
Kemerhisar Beldesi'ndeki bol yeraltı suları; suyu çekilmiş bir çamur
yatağı olan Hortasan; Çene yönünde çorak, tuzcu topraklar... Ada
Sokağı, Adakale, Adatepe, Adağzı (Ada Agzı) gibi yerler... Bor'da
deniz dalgalarınca aşındırılmış Kayabaşı kayabaşı teknelerin
bağlandığı tokaların bulunduğu söylentileri bir İçdeniz'in varlığını
belirten kanıtlardır.
Bahçeli - Köşk Höyük'ten elde edilen buluntular, yörenin tarihinin
Neolitik çağ'dan (Tag Devri'nden) başladığını gösteriyor.sb
|